دانستن تفاوت ماهی‌های اوزون برون و فیل ماهی به چه دردی می‌خورد؟
فیل ماهی (Huso huso) یا بلوگا و اوزون برون یا دراکول دو گونه متمایز خانواده ماهیان خاویاری (Acipenseridae) هستند. هر دو به اندازه بزرگ، طول عمر و محصول ارزشمند خاویار مورد توجه هستند. اما آن‌ها را با وجود شباهت‌های زیاد، باید از نظر مورفولوژی، توزیع، رفتار و اهمیت اکولوژیکی متفاوت بدانیم. لذا پرداختن به تفاوت‌هایشان از این جهت مهم است که در برخی محافل، عنوان این دو گونه متمایز را به جای یکدیگر به کار می‌برند. لذا در ادامه این مطلب خانی خاویار، می‌توانید این تفاوت‌های ظریف را کشف کنید!
فهرست عناوین
معیارهای تمایز اوزون برون و فیل ماهی
مورفولوژی
- گونه‌های بلوگا به‌عنوان بزرگ‌ترین ماهی‌های آب شیرین جهان شناخته می‌شوند. آن‌ها بدن متمایز و کشیده‌ای دارند که با صفحات استخوانی معروف به اسکات پوشیده شده است. طول این ماهیان خاویاری تا چندین متر می‌رسد و می‌توانند بیش از یک تن وزن داشته باشند. پوزه آن‌ها نیز نوک تیز است و دهانشان در سمت شکمی قرار گرفته و مجهز به‌هالترهای حسی است.
- از سوی دیگر، دراکول از تیره Acipenser است و مانند بلوگا، بدنی دراز همراه با فلس‌های استخوانی دارد؛ اما اندازه‌اش کوچک‌تر از بلوگا است. پوزه دراکول نیز نوک تیز است و هالترهای مشخصی در قسمت سرش دارد.
توزیع جغرافیایی
- ماهیان خاویاری بلوگا بومی حوزه دریای خزر و سیاه هستند. آن‌ها سابقاً با جمعیت‌های زیادی در این مناطق زندگی می‌کردند اما صید بی‌رویه و تخریب زیستگاه‌ها جمعیتشان را تا حد زیادی کاهش داده است. لذا تلاش‌های حفاظتی برای محفاظت و احیای جمعیت ماهیان بلوگا ادامه دارد.
- اوزون برون نیز در حوضه‌های دریای خزر و سیاه یافت می‌شود که با محدوده ماهیان خاویاری بلوگا همپوشانی دارد. با وجود این، توزیع دقیق آن‌ها ممکن است متفاوت باشد و دراکول معمولاً در مناطق وسیع‌تر این حوضه‌ها زندگی می‌کند.
رفتار
هر دو گونه ماهیان خاویاری رفتاری بی‌نظم دارند؛ یعنی برای تخم‌ریزی از آب شور به آب شیرین مهاجرت می‌کنند. آن‌ها غالباً برای رسیدن به محل تخم‌گذاری سفرهای طولانی و دشوار را در بالادست انجام می‌دهند. البته ماهیان خاویاری بلوگا به دلیل جثه بزرگ‌ترشان ممکن است مهاجرت‌های گسترده‌تری انجام دهند. آن‌ها از هالتر برای یافتن طعمه‌هایی مانند ماهی‌های کوچک، سخت‌پوستان و لارو حشرات استفاده می‌کنند. از طرفی، طول عمر ماهی خاویاری بلوگا بعضاً به چند دهه می‌رسد.
اهمیت اکولوژیکی
هر دو ماهی بلوگا و دراکول نقش مهمی در اکوسیستم‌هایی دارند که در آن‌ها زندگی می‌کنند. آن‌ها به کنترل شدن جمعیت ماهی‌های کوچک و بی‌مهره‌ها و برقراری تعادل در اکوسیستم‌های آبی کمک می‌کنند. همچنین، این گونه‌ها به دلیل تقاضای زیاد برای خاویارشان از نظر اقتصادی مهم هستند. با وجود این، صید بی‌رویه، آلاینده‌های مختلف و تخریب زیستگاه‌ها تهدیدات زیادی برای هر دو گونه ایجاد کرده است. بنابراین، جامعه بین‌المللی نیاز به شیوه‌های مدیریت پایدار و تلاش‌های حفاظتی برای تضمین بقای این گونه‌های نمادین ماهیان خاویاری دارد.
وضعیت حفاظت
این ماهیان خاویاری در فهرست گونه‌های در معرض خطر انقراض قرار دارند. کنوانسیون تجارت بین‌المللی گونه‌های جانوری و گیاهان وحشی در حال انقراض (CITES) تجارت بین‌المللی محصولات ماهیان خاویاری از جمله خاویار را تنظیم می‌کند. در این‌صورت، این اطمینان حاصل می‌شود که فرآیندهای تولید پایدار هستند و این گونه‌ها را تهدید نمی‌کنند.
معرفی ماهی اوزون برون
اوزون برون یکی از ماهیان خاویاری است که عمدتاً در دریای خزر زندگی می‌کند. در زیر می‌توانید جزئیات بیشتری را درباره این ماهی مرور کنید.
- نام علمی: Stellatus, Derakul (سوروگا و دراکول نیز نامیده می‌شود)؛ نام لاتین آن (Stellatus) به خال‌ها و صفحات استخوانی ستاره‌ای‌شکل بدنش اشاره دارد. صفحات استخوانی جانبی این ماهی (scutes) کوچک‌تر و 30 تا 40 عدد هستند.
- مشخصات ظاهری: این ماهی خاویاری پوزه درازی دارد که حدود 60 درصد طول سرش را شامل می‌شود. دهان این ماهی تقریباً گرد است؛ بدنش باریک و دارای رنگ قهوه‌ای مایل به خاکستری روشن است. پشتش تیره و شکمش سفید است و سبیل‌های حسی کوتاهی دارد.
- متوسط طول عمر: 29 سال
- زیست بوم طبیعی ماهی: این ماهی در شمال و جنوب دریاي خزر دو گونه با جمعیت‌هاي متفاوت دارد. نژاد جنوبی آن در آب‌های ایران و عمدتاً در قسمت جنوب غربی دریای خزر و تا عمق 60 متر زندگی می‌کند.
- طول بدن ماهی: در حوزه جنوبی دریاي خزر براي ماهیان نر و ماده به ترتیب 111 و 120 سانتیمتر
- سن بلوغ در محیط طبیعی: این ماهی از نوع آندروموس است؛ یعنی برای تخم‌ریزی از آب شور به آب شیرین مهاجرت می‌کند. نژاد جنوبی آن دیرتر از نژاد شمالی بالغ می‌شود و رشد و جمع‌آوری‌اش کمتر از نژاد شمالی است. نرها در سن 11 تا 13 سالگی و ماده‌ها در 14 تا 17 سالگی بالغ می‌شوند.
- وضعیت حفاظت: برخی مسائل زیست‌شناختی تکثیر مصنوعی ازون برون باعث شده‌اند تا در سال‌هاي اخیر میزان تکثیر و رهاسازي آن کمتر باشد.
- شرایط پرورش ماهی اوزون برون در محیط‌های غیرطبیعی: تقاضا برای این ماهی در بازارهای جهانی برای خاویار و گوشت آن است؛ لذا در حال حاضر، بسیاری از مزارع پرورش ماهی آن را در برنامه اصلاح نژادشان قرار داده‌اند. تولید خاویار از این ماهی در مجموعه‌هایی نظیر خانی خاویار دست‌کم 7 سال زمان می‌برد.
ماهی بلوگا از ماهیان خاویاری معروف جهان است که به‌علت خاویار باکیفیت و عمدتاً کمیابش مورد توجه است. مشخصات این ماهی به شرح زیر است.
- نام علمی: Huso Huso، Beluga
- مشخصات ظاهری: از بزرگ‌ترین ماهی‌های آب شیرین جهان است که می‌تواند تا وزن بیش از 3000 پوند (1360 کیلوگرم) رشد کند. معمولاً شکم این ماهی سفید، قسمت بالایی بدن سیاه، خاکستری یا سبز تیره است و پوزه و اطرافش می‌تواند متمایل به زرد باشد.
- متوسط طول عمر: فیل ماهی می‌تواند تا 100 سال یا بیشتر عمر کند، اما اخیراً این مدت به دلیل صید بی‌رویه و شکار غیرقانونی کمتر شده است.
- زیست بوم طبیعی ماهی: ماهی بلوگا در سراسر اروپای شرقی و غرب آسیا یافت می‌شود؛ اما بیشترین فراوانی‌اش در دریای خزر است. با این‌که این موجود عموماً به‌عنوان ماهی آب شیرین شناخته می‌شود، اما از نظر فنی یوری‌هالین است؛ یعنی می‌تواند در آب‌هایی با میزان شوری مختلف رشد کند.
- طول بدن ماهی: حداکثر 6 متر (19.69 ft.)
- سن بلوغ در محیط طبیعی: فیل ماهی در طی مدت کوتاهی از عمرش تولید مثل می‌کند؛ طوری‌که جنس نر آن بین 13 تا 16 سالگی و جنس ماده بین 16 تا اواسط 20 سالگی به بلوغ جنسی می‌رسند. شرایط جغرافیایی بر محل لقاح تخم‌ها تأثیر می‌گذارد و این ماهی‌ها برای تخم‌ریزی ممکن است 100 تا 1000 کیلومتر را طی کنند.
وضعیت حفاظت: این موجودات به شدت در معرض خطر انقراض هستند. البته هر ساله اقداماتی جهت تخم‌ریزی و رهاسازی میلیون‌ها فیل ماهی در رودخانه‌ها صورت می‌گیرد. متأسفانه ممنوعیت شکار غیرمجاز تأثیر چندانی نداشته و رهاسازی این سهمیه‌های پرورشی نیز تمام و کمال رعایت نمی‌شود.
چگونه فیل ماهی را پرورش می‌دهند؟
پرورش فیل ماهی در مجموعه‌هایی نظیر خانی خاویار به صورت حرفه‌ای و طی مراحل زیر صورت می‌گیرد.
- تعیین محل پرورش ماهی بلوگا: انتخاب کردن محلی مناسب برای احداث مزرعه پرورش فیل ماهی بسیار مهم است. چنین محلی باید به منابع آبی و غذایی مناسبی دسترسی داشته باشد و شرایط محیطی بهینه‌ای را برای رشد این موجودات فراهم کند. از امکانات لازم برای این کار می‌توانیم به تانک‌های پرورش ماهی، سامانه تهویه هوا، سیستم فیلتراسیون آب، سیستم تغذیه و شبکه‌های برق و ارتباطات اشاره کنیم.
- تکثیر ماهی بلوگا: در این مرحله، تخمک‌گذاری ماهی زیر نظر متخصصان انجام می‌شود. این تخم‌ها در شرایط مناسبی نگهداری و تکثیر می‌شوند تا بچه ماهی‌های بلوگا از تخم در بیایند.
- پرورش بچه ماهی‌ها: این موجودات را در تانک‌هایی جداگانه قرار می‌دهند. آن‌ها به تغذیه و شرایط محیطی مطلوبی نیاز دارند تا رشدشان تضمین شود. در این مرحله، تغذیه فیل ماهی به دقت کنترل می‌شود و شرایط آبی مناسبی را برای آن‌ها فراهم می‌کنند. با رشد این موجودات، آن‌ها را به تانک‌های بزرگ‌تری منتقل می‌کنند.
- مرحله پایانی: در این مرحله، ماهی بلوگا را برای تعیین جنسیت با ماده‌ای گیاهی بیهوش می‌کنند. در نتیجه، ماهی‌های نر را برای استفاده گوشتی و انواع ماده را برای تولید خاویار به مراحل بعدی منتقل می‌کنند.
سخن پایانی
با این‌که ماهیان خاویاری بلوگا و اوزون برون به یک خانواده تعلّق دارند و دارای مشخصاتی شبیه به هم هستند اما از نظر اندازه، توزیع و نقش‌های اکولوژیکی فرق دارند. هر دو گونه با چالش‌های حفاظتی زیادی روبرو هستند که بر اهمیت همکاری بین‌المللی برای حفاظت و مدیریت کردن پایدار جمعیت‌هایشان می‌افزاید. بنابراین حتی اگر آن‌ها را در برخی محافل به جای هم به کار می‌برند با توصیف بالا می‌توانید وجوه تمایزشان را بشناسید.